İNŞAİ HAK NEDİR?

İNŞAİ HAK NEDİR?

Yenilik doğuran (inşai) hak, özel bir hukuki duruma dayanarak hak sahibinin tek taraflı irade açıklaması (beyanı) sayesinde oluşan ve yeni bir hukuksal durum oluşturan ya da mevcut hukuki durumu değiştiren, ortadan kaldırabilen bir kişisel hak türüdür.

Bu hak,  hak sahibi tarafından tek taraflı bir irade açıklamasıyla kullanılır. Karşı taraf bu açıklamanın ulaşması ile de sonuçlarını doğurur.  Hakka taraf olan kişinin veya üçüncü kişinin irade açıklamasına ihtiyaç yoktur.  Tek taraflı bir irade beyanı denilebilir. Bazı özel durumlarda dava yoluyla da kullanılabilinir. Böyle bir durumda yeni bir durum oluşturan hak, tek taraflı bir irade beyanı ile değil, yenilik doğuran (inşai) bir mahkeme kararı ile doğar Süfa hakkı, miras reddi, boşanma durumlar böylesi yargı kararı gerektiren inşai haklardır. Kişi inşai hakkını kullandığı zaman üç farklı duruma yol açabilir.

Yeni bir hukuki durumun yaratılması; Karşılıklı bir ortaklık kurulurken taraflardan birinin yapmış olduğu öneri (icabı) ve bunun karşı taraf tarafından kabulü (kabul beyanı), yeni bir durumun yaratılmasına iyi bir örnektir.

Bir hukuki durumun değiştirilmesi; Satılan ayıplı bir malın iade veya indirim yapılmasını isteme hakkı, bilet rezervasyonunun iptali basit birer örnektir.

Bir hukuki durumun ortadan kaldırılması; Boşanma, vasiyetname iptalleri miras reddi, kira ve hizmet sözleşmelerinin feshi ihbar hakkı, istifa hakkı, azil hakkı bu türden yenilik doğuran (inşai) hakka örnek olabilir.

Yenilik doğuran (inşai) hakkın genel özellikleri için son olarak şunları söyleyebiliriz.  Yenilik doğuran (inşai) hak istisnai birkaç durum haricinde, herhangi bir şarta bağlanmaz, bir kez kullanılmaları ve bir kez kullanıldıktan sonra geri dönülemez ve zaman aşımına uğramazlar. Eski duruma dönüş için yeniden hukuki bir durum yaratılması gerekir.